Voorkom oververhitting en hittestress in uw woning door passieve koeling
Auteur: Drs. Tim Mijzen
Door klimaatveranderingen, hogere isolatiewaardes en de hete zomers hebben wij in Nederland steeds meer last van oververhitting en hittestress in woningen. In dit artikel leggen wij uit hoe u zowel een bestaande als nieuwbouwwoning actief en passief kan koelen.
Tussen de 9 en 64% van de woningen (bestaand en nieuwbouw) heeft last van temperatuuroverschrijding. Dit is (en wordt) een steeds groter probleem; nieuwbouw is namelijk vatbaarder voor oververhitting door de hoge isolatiewaarden die zijn voorgeschreven. Oververhitting zorgt voor een slechte nachtrust en hittestress, welke beide kunnen leiden tot gezondheidsproblemen en discomfort.
In de zomer houd de boom en het overstek de zon buiten. In de winter verliest de boom het blad en kan de zon eenvoudig onder het overstek.
Actieve en passieve koeling in gebouwen
Bij actieve koeling moet u denken aan systemen zoals een traditionele airco–unit die het gebouw koelt door middel van lucht. Het koelen van lucht kost veel energie. Daarnaast zijn er ook systemen zoals een lucht-water warmtepomp, die het gebouw niet koelen d.m.v. lucht maar d.w.v. de vloeren en/of wanden van het gebouw. Dit is beter voor het elektrisch verbruik, maar verbruikt nog steeds meer energie dan passieve koeling.
Ook zijn er warmtepompen die gebruik maken van vrije koeling uit de bodem. De temperatuur in de bodem ligt tussen de 10 en 12 graden Celsius. Het voordeel hiervan is dat er geen energie nodig is om koelte te creëren. Het systeem pompt de koeling uit de grond en geeft dit vervolgens af aan de wanden en vloeren. Het verbruik is hierbij gelimiteerd tot de circulatiepomp.
Bovenstaande zijn allemaal voorbeelden van actieve koeling. Een warmtepomp bodem wordt ook wel eens onder de noemer passieve koeling genoemd, maar eigenlijk klopt dit niet helemaal. Het is een actief koelsysteem, maar omdat de koeling vrijwel gratis is, spreken we hier ook wel over vrije koeling. Hierdoor wordt het dus wel eens onder de noemer passieve koeling geschoven.
Gelukkig zijn er naast airco’s en warmtepompen nog veel meer maatregelen om oververhitting te voorkomen. Ook in bestaande woningen!
In de zomer staat de zon hoger, hierdoor wordt de zon geblokkeerd door de buiten zonwering. In de winter staat de zon lager, hierdoor kan de zon door de zonwering.
Houd uw woning koel en tref voorzieningen om de zon buiten te houden
Glasvlakken op zuid–georiënteerde gevels (ook ZW en ZO) zijn de hoofdoorzaak van oververhitting. De zon komt binnen door de ramen en warmt het gebouw op. Om dit te voorkomen zijn er vier mogelijkheden:
- Zonwerende beglazing: dit type glas heeft een lagere lichtdoorlatendheid en een hogere reflectiecoëfficiënt. Hierdoor wordt er minder zonlicht binnengelaten. Let op! Er zijn voor bestaande glaspartijen ook folies die u over het glas kan plakken.
- Overstek: hierbij wordt gebruik gemaakt van de stand van de zon. Een hoge zonnestand in de zomer zorgt ervoor dat de zon buiten wordt gehouden. Een lage zonnestand in de winter zorgt ervoor dat het zonlicht onder het overstek toch het gebouw binnenkomt. Op deze manier houdt een overstek effectief de zon buiten als het warm is, maar blokkeert dit niet het opwarmen van de ruimtes in de winter.
- Buitenzonwering: buitenzonwering is veruit het effectiefst om de zon buiten uw huis te houden. Hiermee regel je handmatig of automatisch voor ieder raam of er wel of geen zonlicht binnenkomt. Ook voor gevels die niet vol op het zuiden liggen, biedt dit een uitkomst. Een overstek is namelijk alleen maar effectief op het zuiden, aangezien de stand van de zon verschillend is gedurende de dag op zowel de oost- en west–georiënteerde gevels.
- Planten en bomen: in de zomer zijn de meeste bomen en planten voorzien van veel blad, waardoor ze meer schaduw creëren. Gedurende de herfst en winter verliezen de bomen en planten hun blad, waardoor er meer ruimte is voor zonlicht om te penetreren. Een goed doordacht tuinplan kan dus helpen om zomers uw woning koel te houden.
Gebouwmassa als passieve koeling voor uw woning
Steenachtige materialen zoals beton hebben een hoge thermische massa. Dit betekent dat deze materialen warmte of kou goed vasthouden. Is het materiaal eenmaal koel, dan warmt dit niet zomaar op. Het vasthouden van de temperatuur helpt bij het reguleren van pieken en dalen van de zomerse hitte. Een dikkere steenachtige binnenmuur is dus de perfecte oplossing voor een natuurlijke regulatie van koelte in de zomer.
Een houtskeletbouw (HSB) constructie is hier het tegenovergestelde van: hout heeft een lagere thermische massa, waardoor deze constructies al snel opwarmen in de zomer. Kiest u voor HSB, zorg dan voor andere voorzieningen om zomers uw woning koel te houden.
Maak gebruik van nachtventilatie door een spuiventilatieplan op te stellen
Een nachtventilatieplan begint bij het architectonische ontwerp dat zich vertaalt in een goede ventilatie en spuiventilatieberekening. De bedoeling is om thermische trek in uw woning te creëren die van beneden naar boven loopt om uw woning passief te koelen. U doet dit door grote te openen ramen (met buitenzonwering) mee te nemen in het ontwerp. De locatie van de te openen ramen is hierbij cruciaal: zorg voor ramen die u tegenover elkaar open kunt zetten, niet alleen op ruimteniveau, maar voornamelijk op gebouwniveau. Hiermee bedoelen we: creëer een luchtstroom die vanaf beneden naar boven doorloopt, zonder belemmering. Zet nu uw ramen open als de buitentemperatuur lager is dan binnen, zodat u gebruik maakt van de passieve koeling. De warmte wordt op deze manier uit uw woning getrokken en vervangen door de koelere buitenlucht. Houd rekening met ramen die de hele nacht en in de ochtenden open kunnen blijven, zonder dat er inbraakgevaar is. Overdag, als er veel zon en hogere temperaturen zijn, zorgt u ervoor dat u alles dicht houdt voor een maximaal resultaat.
Op deze manier voorkomt u oververhitting van uw woning en hittestress.
Dankzij de BENG een einde aan oververhitting voor nieuwbouwwoningen?
De BENG berekening erkend het probleem dat er steeds meer nieuwbouwwoningen oververhitten. Om te voldoen aan de beng eisen geldt er voor woningen een TO juli eis. TO staat voor temperatuuroverschrijding. Om te voldoen aan de eisen dient er OF gebruik te worden gemaakt van een actief koelingssysteem (zoals een warmtepomp) OF er dient voldaan te worden aan een TO juli;max ≤ 1,0 OF het GTO ≤ 450 uur per jaar.
Dankzij deze maatregelen en de komst van BENG zullen de nieuwbouwwoningen in 2021 gelukkig veel beter voorbereid zijn op dit veelvoorkomende probleem.
Conclusie voorkom oververhitting en hittestress in woningen
Oververhitting en hittestress in woningen is dus een bekend en veel voorkomend probleem. Dit is erkend en wordt voor de komende nieuwbouwwoningen opgelost in de BENG berekening. Hier zijn wij erg blij mee.
Voor bestaande bouw zijn er gelukkig verschillende mogelijkheden om uw woning passief te koelen. Denk hierbij aan zonwerende beglazing, een folie op het glas, overstekken, buitenzonwering, een spuiventilatie plan of het slim gebruik maken van planten en bomen. De bovenstaande tips zullen zeker een verschil maken! Mocht u woning nog steeds te warm zijn? Dan kan u altijd overwegen om een mobiele airco unit te plaatsen in de kamers die u graag koel wilt houden.
Daarnaast bestaat er ook nog de optie om een koellastberekening op te stellen. Wij berekenen het exacte koelvermogen van uw gehele woning en per vertrek. Op deze manier bent u 100% zeker van een koele woning in de zomer.
